Jacek Lepiarz
Polonya’da muhalefet önderi Donald Tusk yıllardır hükümet denetimindeki medya tarafından makus adam olarak gösteriliyor. Tusk, hükümet yanlısı basın tarafından kimi vakit Alman çıkarlarının savunucusu olmakla suçlanıyor, kimi vakit da Ruslara yakın olduğunu ima eden “Rus çorabı” üzere tabirlerle itibarsızlaştırılıyor.
Ancak liberal çizgideki muhalefet partisi Sivil Platform (PO) önderi Tusk hakkındaki lekeleme kampanyaları, Tusk’u sağcı hükümet için artık bir tehlike olmayacak halde zayıflatmaya yetmiyor.
Ülkede sonbaharda yapılacak genel seçimlerin sonuçları bilinmeyen de olsa hükümet tarafındaki gerginlik her geçen hafta giderek artıyor. Jaroslaw Kaczynski liderliğindeki Hukuk ve Adalet Partisi (PiS) tehlikeli rakibini artık farklı metotlarla saf dışı bırakmaya çalışıyor.
Muhalefet önderine yönelik soruşturmalar
Böyle bir ortamda Varşova’daki savcılık muhalefet başkanı Tusk hakkında soruşturma başlattı. Bu gelişme hükümet sözcüsü olarak görülen haber portalı tvp.info tarafından Pazartesi günü duyuruldu. İş insanı Marek Falenta Kasım 2022’de Tusk hakkında kabahat duyurusunda bulunmuştu. Falenta, Tusk’ı 2014 yılında hükümet lideri olduğu devirde “yetkilerini aşmakla” suçluyor. O periyotta Tusk hükümeti, Rusya’nın Kırım’ı ilhak etmesinin akabinde Falenta’nın şirketinin Rusya’dan yaptığı kömür ithalatı hakkında soruşturma başlatılmasını talep etmişti. Falenta, Tusk’ın yasal destek olmadan iktisada müdahale ettiğini ve şirketini ziyana uğrattığını savunuyor.
Liberal gazete Gazete Wyborcza ise Tusk’a yönelik soruşturmanın tam da seçim yarışı başlamak üzereyken açılmasına dikkat çekti. Gazete Falenta’nın daha evvelce sabıka kaydı olduğunu hatırlatarak, güvenilirliğinin kuşkulu olduğunu belirtti.
Falenta, yasadışı bir telefon dinleme skandalı nedeniyle iki yıl cezaevinde kalmıştı. Falenta’nın para ödediği garsonlar Varşova’daki iki restoranda Tusk hükümetinden siyasetçilerin konuşmalarını dinlemiş ve bu konuşmaların içeriğini medyaya servis etmişti. Rus saklı servisinin ardında olabileceği belirtilen bu hareket, Tusk‘un 2015’teki seçimlerde mağlubiyete uğramasında tesirli olmuştu.
Hedef Tusk’ı hizaya sokmak
Gazeteci Wojciech Czuchnowski Gazeta Wyborcza‘ta “Burada asıl problem, savcılığı ve siyasi destekçilerini de itibarsızlaştırsa bile hükümet kanadının en değerli siyasi rakibini sonbahar seçimleri öncesinde etkisiz kılmak” yorumu yaptı.
Ancak 2014-2019 yılları ortasında Avrupa Birliği Kurulu başkanlığı yapan ve 2021’den bu yana muhalefetteki Sivil Platform’un başkanı olan Tusk hücumlardan etkilenmemiş üzere görünüyor. Salı günü partisinin toplantısında konuşan Tusk “Gözümü korkutamayacaklar” dedi ve hakkındaki suçlamaları “absürt” olarak niteledi.
Savcılığın teşebbüsü münferit bir hadise değil. Sivil Platform’a yönelik gayret farklı boyutlarda yürütülüyor. Polonya parlamentosundaki sağcı çoğunluk 14 Nisan’da “2007 ve 2022 yılları arasında Polonya’nın iç güvenliği üzerindeki Rus tesirlerini araştıracak bir komisyon” kurulmasına karar verdi. Bu komitede hükümetin beş muhalefetin ise dört temsilcisi olacak, kurul liderini ise hükümet lideri belirleyecek. Komitenin kamuya ilişkin fonların dağıtımı ile kontaklı misyonlarda olan her siyasetçiye on yıl siyaset yasağı getirebilme yetkisine sahip olması öngörülüyor. Bu yetki de muhalefeti zayıflatmanın tesirli bir yolu olarak bedellendiriliyor. Kimi anayasa hukukçuları bunun anayasaya ters olduğu görüşünü lisana getiriyor. PO Genel Sekreteri Marcin Kierwinski “Yasanın amacı Donald Tusk’i siyasetten uzaklaştırmak” değerlendirmesi yaptı. Muhalefet Cumhurbaşkanı Andrzej Duda’nın maddeyi imzalamayı reddedeceğini umuyor.
Hükümete onay azalıyor
Bütün bu atılan adımların temel nedeni hükümetin baskı altında olması. Rusya’nın Ukrayna’ya saldırması ve Polonya’nın atağa uğrayan Ukrayna ve Ukraynalı sığınmacılarla dayanışma göstermesi başlangıçta hükümeti güçlendirmiş, Polonya’nın memleketler arası alanda prestijinin artması, kamuoyu yoklamalarına nazaran PiS’e oy kazandırmıştı.
Ancak daha sonra problemler artmaya başladı. Beşerler bu yılın Mart ayında yüzde 16,2 olarak kaydedilen yüksek enflasyondan ötürü külfet yaşıyor. Ülkedeki 1 milyondan fazla Ukraynalı sığınmacı, eğitim ve sıhhat sistemi üzerinde baskı oluşturuyor. Polonya limanlarından dünyaya taşınması öngörülen lakin Polonya’nın silolarında kalarak ülkedeki fiyatlarda büyük bir düşüşe neden olan Ukrayna tahılıyla ilgili sorun da yalnızca çiftçiler ortasında değil her kesimde öfke yaratıyor.
Tusk seçmen avında
Öte yandan muhalefet önderi Tusk haftalardır Polonya’yı dolaşarak destekçilerini harekete geçirmek ve yeni seçmenler kazanmak için kampanya yürütüyor. Tusk’un seçim aktifliklerine rakibi Kaczynski’nin etkinliklerinin bilakis, her görüşten seçmen gelip soru sorabiliyor. Kaczynski’nin aktiflikleri on binlerce polis tarafından korunuyor. Hükümet, 2007-2014 yılları ortasında başbakanlık yapan ve daha sonra Avrupa Birliği Kurulu başkanlığı misyonunu yürüten Tusk’u tehlikeli bir rakip olarak görüyor.
PiS, liberal muhalefete karşı yürüttüğü kampanyada yalnızca Tusk’u maksat almıyor. PiS, kendisini “Polonya Partisi” olarak tanımlarken, muhalefetin “yabancıların çıkarlarını” temsil ettiğini savunuyor, Sivil Platform’u “Alman partisi” olarak karalamaya çalışıyor. Almanya da, Avrupa Birliği’ne hakim olmak isteyen ve Polonya’ya savaş tazminatı ödemeyi reddeden “şüpheli bir komşu” olarak sunuluyor.
Tusk destekçilerini harekete geçirmek için 4 Haziran’da Varşova’da büyük bir miting daveti yaptı. PO önderi Tusk Twitter’da mitingi “Fiyat artışlarına, hırsızlığa ve palavralara karşı, özgür seçimler ve demokratik Avrupa yanlısı bir Polonya için” biçiminde duyurdu. Bu tarihin Polonya açısından sembolik bir ehemmiyeti de var. 4 Haziran 1989’da Polonya’da diktatörlüğün yıkılmasına yol açan birinci kısmi özgür seçimler gerçekleştirilmişti.
